Olasılıklı Olmayan Örnekleme Yöntemleri

Olasılıklı olmayan örnekleme yöntemlerinde bireylerin örneklem içerisinde yer alma şansları eşit değildir. Araştırmacıların kişisel istekleri ve subjektif değer yargıları örnekleme seçilecek birimlerin tespitinde, örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde etkili oluyorsa yapılan örnekleme yöntemi olasılıklı olmayan örnekleme yöntemidir.

Yöntemin başarısı; araştırmacının konu ile ilgili deneyimlerine, çalışılan evrenin özellikleri hakkındaki bilgi düzeyine, evrenin ilgili özellikleri ilgili homojenliğine bağlıdır. Bu nedenle olasılıklı olmayan örnekleme yöntemlerinin seçildiği evreni temsil edip etmediğini belirlemek, evrende yer alan herhangi bir birimin örneklemde yer alıp almadığını tahmin etmek mümkün değildir.

Olasılıklı olmayan örnekleme yöntemleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilmektedir:

  • Gelişigüzel Örnekleme (Haphazard Sampling)
  • Kota Örnekleme (Qouta Sampling)
  • Kartopu Örnekleme (Snowball Sampling)
  • Amaçsal/Yargısal/Güdümlü Örnekleme (Judgement Sampling)
  • Yakalama-Yeniden Yakalama Örnekleme (Capture-Recapture Sampling)
  • Dilim Örnekleme (Chunk Sampling)

Gelişigüzel Örnekleme (Haphazard Sampling)

Araştırmacının saptanan örneklem büyüklüğüne göre herhangi bir şekilde evrenin bir parçasını seçmesidir. Örneğin Dâhiliye kliniğinde diyabet ile ilgili bir konuda araştırma yapmak isteyen araştırmacının kliniğe gidip önüne gelen, ya da dosyasına ulaştığı 100 diyabet hastasını olasılıklı olmadan örnekleme alması gelişigüzel örneklemeye örnektir. Günümüzde klinikte yapılan birçok araştırma ve hatta tezler bu şekilde örneklemeye örnek gösterilebilir.

Bununla birlikte bu tür örneklemede hastaların seçiminde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Örneğin diyabet ile sigara tüketimi ilişkisi araştıran araştırmacı HÜTF Hastanesi Dâhiliye-1 kliniğine 01-10 Ekim 2018 tarihleri arasında başvuran diyabet hastalarında sigara tüketim sıklığı, aynı klinikte 11-20 Ekim 2018 tarihleri arasında başvuranlarda, Dâhiliye-2 polikliniğine 01-10 Ekim 2018 tarihleri arasında başvuranlarda, Numune hastanesine aynı tarihlerde başvuranlarda veya ülke genelindeki diyabet hastalarından farklılık gösterebilmektedir. Sözgelimi o hafta ilaç yazdırma haftası olabilir ya da Dâhiliye-1 polikliniği solunum yolu ile ilgili sorunlara bakıyor olabilir.

Gelişigüzel örneklemenin maliyeti azdır, zaman açısından verimlidir, kısa zamanda, az insan gücü ile gerçekleştirilebilir. Pilot çalışmalarda, ön test uygulamalarında ve odak grup görüşmelerinde kullanılabilir.

Kota Örnekleme Yöntemi

Olasılıklı olmayan örnekleme yöntemlerinde, birimlerin seçiminde ortaya çıkabilecek hataların azaltılması önlenmesi amacıyla kullanılır. Evren tabakalara ayrılır, evrendeki ve her tabakadaki birey sayısı biliniyor olmalıdır. Tabakalar coğrafi bölge, yaş, cinsiyet, sosyal sınıf ve hastalık çeşitleri olabilir.

Kota örneklemenin uygulama aşamaları aşağıdaki gibidir:

  • Evren araştırmanın amaçlarına bağlı olarak tabakalara ayrılır.
  • Oluşturulan tabakaların hacimleri, birim sayıları belirlenir.
  • Her tabakadan, tabakanın hacminin evren hacmine oranına göre birim seçilir.

Örnek verecek olursak:

Bir bölgede ilaç kullanım sıklığı hesaplanmak isteniyor. Yaş gruplarına göre bölge nüfusu tabakalandırılarak kota örnekleme yöntemi kullanılarak 200 kişi ile araştırma yapılacaktır.

Bölge nüfusu 10.000’dir.

  • 0-17 yaş arası nüfus 2.500 – 50 kişi seçilir
  • 18-64 yaş arası nüfus 6.000 – 120 kişi seçilir
  • 65 yaş ve üzeri nüfus 1.500 – 30 kişi seçilir

Kartopu Örnekleme Yöntemi

İlk aşamada evrende yer alan bir birey rastgele olarak seçilir. Bu birey birinci birimdir. Bu bireye aynı evren tanımında yer alan bir tanıdığı sorulur. Var ise bu bireye ulaşılır. Bu süreç istenilen örneklem hacmine ulaşılıncaya kadar sürdürülür.

Amaçsal  / Yargısal Örnekleme Yöntemi

Araştırmacının bilgi, görgü, düşünceleri doğrultusunda geliştirdiği amaca yönelik örnekleme yapılmasıdır. Özellikle kamuoyu araştırmalarında kullanılmaktadır. Çok masraflı olmayan uygun ve kısa zaman içerisinde uygulanabilen bir yöntemdir. Evren hakkında genelleme yapmak mümkün değildir. Evrenin dar bir coğrafi alanda toplanmış olması gereklidir.

Yakalama-Yeniden Yakalama Örnekleme (Capture-Recapture Sampling)

Çıkış noktası hayvan popülasyonlarının kestirimidir. Hayvanları tek tek saymak yerine bu yöntem kullanılmıştır. Bu yöntemde doğada yaşayan A sayıda hayvan (örneğin kuş) yakalanır, işaretlenir ve geri bırakılır. Bir süre sonra ikinci yakalamada b sayıda kuş yakalanır. Bunların içinde a sayıda önceden işaretlenmiş kuş bulunur. Buna göre evrendeki kuş sayısı yani B tahmin edilir.

İnsanlarla yapılan ilk örnekler Candra-Sekar ve Deming’e aittir. Nüfusun tahmini, doğum-ölüm hızı hesaplanması, spina-bifida, yarık damak, konjenital rubella sendromu, kanser sıklığı ve damar içi ilaç kullanım sıklığı alanlarında kullanılmıştır.

Dilim Örnekleme Yöntemi

Evren çok geniş, örneklem birimlerine ulaşmak çok yüksek maliyetliyse tercih edilebilir. Evren dilimlere ayrılır ve bir dilim seçilerek araştırmaya dâhil edilecek birimler elde edilir. Evren homojen ise örneklemin evreni temsili söz konusu olabilir.

Olasılıklı olmayan örnekleme yöntemleri ile ilgili istatistik, epidemiyolojik ve akademik danışmanlık almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

WhatsApp WhatsApp'tan Bize Yazın